Ο τουρισμός στην Ελλάδα  υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων αλλά ήταν μια έννοια εντελώς διαφορετική από την σημερινή. Ο όρος “τουρίστας” ήταν για την εποχή εκείνη κάτι εντελώς άγνωστο. Οι αρχαίοι Έλληνες αρκετούς αιώνες πριν ακουστεί για πρώτη φορά ο συγκεκριμένος όρος είχαν συνειδητοποιήσει την αξία του ταξιδίου και αυτό έγινε με την ανακάλυψη του τροχού και του χρήματος.  Η αρχή πραγματοποιήθηκε με τα εμπορικά ταξίδια στη Μεσοποταμία και από κει και πέρα συνεχίζεται μια παράδοση αρκετών αιώνων η οποία δεν μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητα τα ανήσυχα πνεύματα των αρχαίων Ελλήνων. Οι Αρχαίοι μας πρόγονοι έβρισκαν αφορμές για εξορμήσεις σε υπαίθρια θέατρα, μαντεία, ιερατεία, φημισμένα ιατρικά κέντρα όπως είναι το Ασκληπιείο στην Κω και θερινούς αγώνες με αποκορύφωμα τους Ολυμπιακούς. Από τότε καθιερώθηκε ο ταξικός χαρακτήρας των ταξιδιών καθώς μόνο τα μέλη των υψηλότερων κοινωνικών τάξεων είχαν την δυνατότητα να ταξιδέψουν.

Οι καλοκαιρινές διακοπές ξεκίνησαν στην Ελλάδα τον 2ο αιώνα π.Χ. από τους Ρωμαίους αριστοκράτες οι οποίοι διέθεταν εξοχικές κατοικίες άλλες ορεινές και άλλες παραθαλάσσιες για την άνοιξη και το καλοκαίρι. Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα το ταξίδι ήταν προνόμιο των υψηλών τάξεων. Στη συνέχεια μπήκε στη ζωή της ανθρωπότητας η ατμομηχανή η οποία υπήρξε σταθμός ριζικών αλλαγών στις μετακινήσεις των ανθρώπων. Ατμόπλοια αλλά και τρένα πραγματοποιούν ταξίδια ασφαλέστερα για να μπορούν σιγά σιγά να μπουν όλοι στο παιχνίδι των διακοπών. Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μόνο η Κοινωνική Ελίτ απολάμβανε τις διακοπές γιατί μόνο όσοι ανήκαν σ’ αυτήν είχαν τα χρήματα να το κάνουν. Αργότερα, κατά την δεκαετία του 80 θεσμοθετήθηκαν τα λεγόμενα “μπάνια του λαού” με τα οποία οι παραλίες αποτέλεσαν πλέον μέρος της καθημερινότητας των πολιτών. Παράλληλα με αυτά είχαμε και την έλευση ξένων τουριστών με αποτέλεσμα να γίνει ο τουρισμός η βαριά βιομηχανία της χώρας μας. Από τότε η βιομηχανία αυτή συνέβαλε και εξακολουθεί να συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στο ΑΕΠ της Ελληνικής Οικονομίας.

Η Ελλάδα διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες χώρες της Μεσογείου. Αυτά προκύπτουν από το εύκρατο κλίμα και την μορφολογία του εδάφους τα οποία προσδίδουν στη χώρα μας ένα μοναδικό γεωφυσικό κάλος που κάθε χώρα θα ζήλευε. Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα  να γνωρίσει  η Ελλάδα σημαντική τουριστική ανάπτυξη. Αυτό όμως που ακολουθούσαμε μέχρι τώρα σ’ αυτό το επίπεδο ήταν το γνωστό μοντέλο “ήλιος – θάλασσα”. Υπήρξε αρκετά επιτυχημένο σαν μοντέλο γιατί είχε αναπτυχθεί πάνω στη βάση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας μας. Αλλά όπως βλέπουμε και από την ιστορία, οι εξελίξεις οδηγούν στην ανάγκη αλλαγών. Είναι πλέον αναγκαία η εφαρμογή σύγχρονων καινοτόμων μοντέλων για τη βελτίωση της τουριστικής μας ανάπτυξης. Ένα μοντέλο του τύπου “ήλιος – θάλασσα” έχει προσφέρει αυτά που μπορούσε με αποτέλεσμα να μην μπορεί πλέον να δώσει κάτι περισσότερο.

Οι εξελίξεις της σύγχρονης εποχής και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των αναπτυγμένων λαών έχουν κάνει τον τουρίστα να είναι περισσότερο απαιτητικός. Ένας ηλιόλουστος τόπος με πανέμορφες παραλίες και υπέροχες θάλασσες δεν του αρκεί, θέλει κάτι περισσότερο. Αυτό το επιπλέον που ζητάει θα του το δώσει ο τόπος που επέλεξε για διακοπές αξιοποιώντας τις ιδιαιτερότητες που τον χαρακτηρίζουν. Κάθε τόπος έχει συγκεκριμένες συνήθειες και παραδόσεις τα οποία του προσδίδουν μοναδικά χαρακτηριστικά έναντι των υπολοίπων. Αυτά εντοπίζονται κυρίως στον πολιτισμό του  και περιγράφονται με πλούσιες δράσεις και πολιτιστικά στοιχεία τα οποία προβάλλονται μέσω εκδηλώσεων που κάθε επισκέπτης θα ήθελε να παρακολουθήσει. Εντοπίζονται επίσης και  στις ποικιλίες διατροφής αποτελούμενες από παραδοσιακά φαγητά που τα οποία μένουν αξέχαστα σε όποιον τα δοκιμάσει. Μπορεί επίσης ένας τόπος να μην είναι παραθαλάσσιος αλλά ορεινός και να χαρακτηρίζεται από μοναδικό φυσικό κάλος. Σε συνδυασμό με την παραδοσιακή του μαγειρική αποτελεί έναν τουριστικό προορισμό με μοναδικά χαρακτηριστικά. Όλα αυτά είναι στοιχεία που θα πρέπει να αξιοποιηθούν για να δοθεί στον επισκέπτη εκείνο το διαφορετικό που ζητάει πλέον στις διακοπές του.

Είναι επομένως αναγκαίο να γίνει η εφαρμογή ενός σύγχρονου μοντέλου “ευφυούς τουρισμού” για την τουριστική ανάπτυξη της χώρας μας. Ένα νέο μοντέλο με βάση το οποίο θα διαφοροποιείται το τουριστικό μας προϊόν ανάλογα με τα χαρακτηριστικά στοιχεία του κάθε προορισμού. Όλα εκείνα τα στοιχεία που αποτελούν ιδιαιτερότητα για τον κάθε τόπο θα προωθούνται με τεχνικές σύγχρονου marketing έτσι ώστε να γίνει πόλος έλξης για τον κάθε επισκέπτη. Με την ολοκλήρωση μιας στοχευόμενης διαφημιστικής καμπάνιας ο κάθε τουρίστας θα είναι πλέον κατατοπισμένος και θα γνωρίζει που θα βρει αυτό που ζητάει. Δεν προσφέρουμε πλέον ένα τουριστικό προϊόν του οποίου τα κύρια χαρακτηριστικά ήταν μέχρι τώρα ο ήλιος και η θάλασσα. Αλλά ένα προϊόν στο οποίο απεικονίζεται η ιδιαίτερη αξία του κάθε τόπου.

Με την εφαρμογή του συγκεκριμένου μοντέλου επιτυγχάνεται μια άμεση διασύνδεση της ικανοποίησης των αναγκών του πελάτη με την ικανοποίηση των τοπικών συμφερόντων του κάθε τόπου. Ας μιλήσουμε όμως πιο συγκεκριμένα. Για κάθε τουριστικό προορισμό και για κάθε περιοχή θα πρέπει να προβάλλεται αποκλειστικά και μόνο η τοπική παραγωγική του δραστηριότητα με τα τοπικά του προϊόντα και τις υπηρεσίες του. Σε κάθε τουριστικό κατάλυμα να προωθούνται μόνο τοπικά προϊόντα και δράσεις τοπικού χαρακτήρα όπως οι διάφορες εκδηλώσεις με παραδοσιακούς χορούς. Στα εστιατόρια να γίνεται χρήση τοπικών προϊόντων (λάδι, λαχανικά, κρασί, κτλ) και θα μαγειρεύονται μόνο παραδοσιακά φαγητά τα οποία θα βελτιώνουν σημαντικά την ποιότητα των τουριστικών υπηρεσιών και κατά συνέπεια το επίπεδο του τοπικού εισοδήματος.

Πρόκειται για ένα μοντέλο το οποίο μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά και στην προώθηση των εναλλακτικών μορφών τουρισμού οι οποίες είναι συνδεδεμένες με συγκεκριμένους τουριστικούς προορισμούς.  Στα Δωδεκάνησα για παράδειγμα υπάρχει ο Θρησκευτικός τουρισμός στην Πάτμο και ο ορειβατικός τουρισμός στην Κάλυμνο. Στην Κρήτη κατά την ίδια λογική υπάρχει σε πολλά μέρη ο αγροτουρισμός αλλά και πολλές άλλες εναλλακτικές μορφές ανάλογα με τα ενδιαφέρονται του κάθε επισκέπτη. Είναι επομένως αναγκαίο να προωθηθούν όλα εκείνα τα τοπικά στοιχεία που συνδέονται με τις συγκεκριμένες περιοχές έτσι ώστε να βελτιωθεί  η τουριστική ανάπτυξη του τόπου σ’ αυτό το επίπεδο.

Με βάση όλα τα παραπάνω, για να πετύχουμε βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη στη χώρα μας, είναι αναγκαίο να ακολουθήσουμε τις εξελίξεις και να προσαρμοστούμε στις νέες απαιτήσεις της αγοράς. Η μετάβαση σε ένα μοντέλο ευφυούς τουρισμού είναι μια αναγκαία κίνηση που θα πρέπει να πραγματοποιηθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Αποτελεί απαραίτητη αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της τουριστικής  μας βιομηχανίας για την προσφορά ενός διαφοροποιημένου και ανώτερης ποιότητας τουριστικού προϊόντος. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούμε στον τόπο ανάπτυξη με ρυθμό αυξανόμενο η οποία θα διατηρηθεί σε βάθος χρόνου.                  

του Γιώργου Παπαδημητράκη
μέλος της ομάδας Taxhorizon.club