Έχουν γίνει πολλές αναφορές σε άρθρα και αναλύσεις τον τελευταίο καιρό σχετικά με τον ρόλο του τουρισμού στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Σύμφωνα με πρόσφατες στατιστικές αναλύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί, η συμβολή του τουριστικού κλάδου προσεγγίζει ένα ποσοστό της τάξεως του 18% στο ελληνικό ΑΕΠ.  Σε κάθε οικονομία ο σχεδιασμός μιας αναπτυξιακής στρατηγικής με σκοπό την αύξηση του εισοδήματος θα πρέπει να στηρίζεται στην ενίσχυση των κλάδων εκείνων που συμβάλουν ως προς αυτό στον μεγαλύτερο βαθμό. Οι περισσότερο παραγωγικοί κλάδοι είναι εκείνοι από τους οποίους θα προέλθει αύξηση στο ΑΕΠ και με μια επέκταση των δραστηριοτήτων τους θα βελτιωθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας.

Στην περίπτωση της Ελλάδας ο τουρισμός αποτελεί αποδεδειγμένα έναν βασικό πυλώνα ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία. Η χώρα μας, λόγω των κλιματικών της συνθηκών και του φυσικού της κάλους, είναι ένας από τους μεγαλύτερους τουριστικούς προορισμούς στον κόσμο. Κατά συνέπεια και η ελληνική οικονομία μπορεί να χαρακτηριστεί σε μεγάλο βαθμό τουριστική οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι στον συγκεκριμένο κλάδο υπάρχουν και τα μεγαλύτερα περιθώρια για οικονομική ανάπτυξη. Για να υπάρξει όμως πραγματικό όφελος θα πρέπει η ανάπτυξη αυτή να είναι βιώσιμη. Ας διευκρινίσουμε όμως τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε βιώσιμη ανάπτυξη. Πότε δηλαδή η ανάπτυξη που επιτυγχάνει μια οικονομία είναι βιώσιμη;

Για να είναι βιώσιμη θα πρέπει να διατηρείται σε βάθος χρόνο και με αυξανόμενο ρυθμό. Για να συμβαίνει αυτό απαραίτητη προϋπόθεση είναι να διατηρούνται στο χρόνο όλοι εκείνοι οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι που την δημιουργούν χωρίς να αναλώνονται και χωρίς να καταστρέφονται με δικές μας παρεμβάσεις.

Η ανάπτυξη για παράδειγμα που δημιουργείται από τις δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα μπορεί να χαρακτηριστεί βιώσιμη. Εάν δεν καταστρέψουμε την γη και τους φυσικούς πόρους που δημιουργούν εισοδήματα, τότε μένουν για να τους εκμεταλλεύονται παραγωγικά και οι επόμενες γενιές. Όσο πιο παραγωγική είναι η εκμετάλλευση που  γίνεται, τότε με την αξιοποίηση τους θα διατηρούνται αλλά και θα αυξάνονται χρόνο με το χρόνο τα εισοδήματα που προέρχονται απ’ αυτές. Η περεταίρω αξιοποίηση τους για την διατήρηση βιώσιμης ανάπτυξης στον τομέα αυτό θα επιτευχθεί με την πραγματοποίηση επενδύσεων οι οποίες συμβάλουν σε αυτό το αποτέλεσμα.

Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και στον κλάδο του τουρισμού. Όλο το φυσικό κάλος της χώρας μας, ο ήλιος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, οι πανέμορφες παραλίες της νησιωτικής κυρίως Ελλάδας, τα αμέτρητα αξιοθέατα μέρη, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία αλλά και ο πλούσιος πολιτισμός μας, είναι στοιχεία που δίνουν μεγάλη αξία στη χώρα μας ως τουριστικό προορισμό. Πρόκειται δηλαδή για πλουτοπαραγωγικές πηγές οι οποίες δημιουργούν στη χώρα μας εισόδημα μέσω του τουρισμού. Όλοι αυτοί οι φυσικοί πόροι υπήρχαν χιλιάδες χρόνια πριν και ανήκαν σε άλλους πριν από εμάς. Αργότερα θα ανήκουν σε άλλους και όσο τους προστατεύουμε θα διατηρούνται και θα διατηρούν παράλληλα και την τουριστική αξία του τόπου μας. Κατά την ίδια λογική, η όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη αξιοποίηση όλων αυτών θα οδηγήσει σε μια αύξηση του εισοδήματος με ανοδικό ρυθμό. Επιτυγχάνεται έτσι βιώσιμη ανάπτυξη η οποία όμως προϋποθέτει έργα βελτίωσης στις υπάρχουσες τουριστικές υποδομές αλλά και επενδύσεις οι οποίες να χαρακτηρίζονται από στοιχεία καινοτομίας.  Υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για καινοτόμες επενδύσεις στον τουριστικό κλάδο οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν σε συνδυασμό με δράσεις του πρωτογενούς τομέα.

Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού μπορούν να δώσουν σημαντικές ευκαιρίες πάνω σ’ αυτό. Με την πραγματοποίηση καινοτόμων επενδύσεων για την δημιουργία τουριστικών  υποδομών στην ύπαιθρο μπορεί να αναπτυχθεί ο αγροτουρισμός ο οποίος αφορά περιοχές στις οποίες δεν υπήρχε μέχρι τώρα καθόλου τουριστική κίνηση. Οι ξένοι επισκέπτες θα μένουν στα αγροτουριστικά καταλύματα και ακολουθώντας ένα ειδικό πρόγραμμα για τις διακοπές τους θα παρακολουθούν τις διάφορες δράσεις του πρωτογενούς τομέα στην κάθε περιοχή. Θα έρθουν έτσι σε επαφή με την αγροτική παραγωγή και με την κτηνοτροφία γνωρίζοντας παράλληλα περιοχές με υψηλό φυσικό κάλος.

Ανάλογες  δραστηριότητες μπορούν να αναπτυχθούν και σε άλλες εναλλακτικές μορφές τουρισμού για την αξιοποίηση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του κάθε τόπου. Ο θρησκευτικός τουρισμός  είναι μια μορφή τουρισμού που μπορεί να αναπτυχθεί στις περιοχές στις οποίες  υπάρχουν μοναστήρια και βυζαντινοί ναοί. Οργανωμένα γκρουπ επισκεπτών θα ακολουθούν στις διακοπές τους ένα πρόγραμμα επισκέψεων σε όλους αυτούς τους θρησκευτικούς χώρους. Ο ιαματικός τουρισμός αντίστοιχα αναπτύσσεται σε περιοχές με ιαματικές πηγές τις οποίες επισκέπτονται οι τουρίστες για θεραπευτικούς λόγους κυρίως. Έχουν πραγματοποιηθεί τον τελευταίο καιρό σημαντικές προσπάθειες για την ανάπτυξη και των δυο αυτών  μορφών τουρισμού.

Με τις επενδύσεις επομένως σε δράσεις στον τουριστικό κλάδο σε δράσεις καινοτόμες σε σχέση με όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα, αναμένεται να δημιουργηθούν πηγές εισοδήματος οι οποίες μπορούν να διατηρηθούν σε βάθος χρόνου και είναι σε θέση να εξασφαλίσουν όλες τις προϋποθέσεις για βιώσιμη ανάπτυξη στην ελληνική οικονομία.      

Πως μπορούν όμως να χρηματοδοτηθούν όλες αυτές οι επενδύσεις;

Ήδη έχουν τρέξει προγράμματα χρηματοδοτικών δράσεων τα οποία επιδοτούν το 50% της επένδυσης. Πρόκειται για την δράση σχετικά με την ενίσχυση τουριστικών ΜΜΕ του προγράμματος ΕΠΑνΕΚ του νέου ΕΣΠΑ 2014 – 2020 για τον εκσυγχρονισμό τουριστικών καταλυμάτων και μικρών μονάδων αλλά και τουριστικών επιχειρήσεων γενικότερα. Σύντομα αναμένεται ο Β’ κύκλος του προγράμματος από το οποίο επιδοτούνται προϋπολογισμοί για τουριστικές επενδύσεις έως 150.000€ σε ποσοστό 50%, δηλαδή 75.000€ ανώτατο ποσό επιχορήγησης.

Για μεγαλύτερες επενδύσεις οι οποίες αφορούν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες (τριών αστέρων και πάνω ) αλλά και ξενώνες ή αγροτουριστικά καταλύματα υπάρχει ο Νέος Αναπτυξιακός Νόμος.  Έχει ήδη δημοσιευτεί σε ΦΕΚ και αναμένεται στο επόμενο διάστημα η προκήρυξη.  Η  ενίσχυση που παρέχεται για επενδύσεις άνω των 100.000€ είναι από 15% έως 45% ανάλογα το μέγεθος της επιχείρησης αλλά και την περιφέρεια δραστηριοποίησης.

Σε μη τουριστικές περιοχές στις οποίες υπάρχει η δυνατότητα να αναπτυχθούν δράσεις εναλλακτικών μορφών τουρισμού αναμένεται να δοθούν σημαντικά κίνητρα από την δράση του προγράμματος CLLD / LEADER. Η επιχορήγηση που παρέχει είναι σε ποσοστό 50% ή 65% για νέους κάτω των 35 ετών και αφορά προϋπολογισμούς  ιδιωτικών επενδύσεων έως 600.000€.

Όλα αυτά καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τουριστικών επενδύσεων ανάλογα με τις ανάγκες των επενδυτών. Παρέχουν σημαντικά κίνητρα τα οποία αν τα εκμεταλλευτούν σωστά θα δοθεί μια σημαντική ώθηση βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης για την οικονομία.          

του Γιώργου Παπαδημητράκη
μέλος της ομάδας Taxhorizon.club