Μια καινούρια φιλοσοφία που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στον τομέα του τουρισμού  έρχεται να δώσει νέες αναπτυξιακές προοπτικές στις τουριστικές χώρες. Πρόκειται για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού αλλά και για τον τουρισμό ειδικών ενδιαφερόντων. Είναι και τα δύο ειδικές μορφές τουρισμού γιατί περιλαμβάνουν ειδικά χαρακτηριστικά στοιχεία τα οποία τις διαφοροποιούν από τον μαζικό τουρισμό που γίνεται για λόγους αναψυχής και ψυχαγωγίας. Η ομαδική μετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς με την διαμονή τους σ’ αυτούς για μερικές μέρες έχει σκοπό απλά και μόνο την ικανοποίηση των αναγκών τους για ψυχαγωγία και αναψυχή κοντά στη θάλασσα.  

Αρκετοί όμως απ’ αυτούς τους επισκέπτες έχουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και θα ήταν πρόθυμοι να απολαύσουν τις διακοπές τους εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία που τους δίνεται να τα ικανοποιήσουν.   Δημιουργούνται επομένως προγράμματα διακοπών για ομάδες τουριστών οι οποίοι έχουν κοινή επιθυμία για έναν διαφορετικό τρόπο διακοπών. Πρόκειται για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού και κάποιες απ’ αυτές είναι:

Ο αγροτουρισμός ο οποίος αναπτύσσεται σε αγροτικές περιοχές και αφορά την ανάδειξη των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και πολιτισμικών αξιών της κάθε περιοχής. Απευθύνεται σε ανθρώπους που τους αρέσει η ζωή στην ύπαιθρο και ενδιαφέρονται να ζήσουν κατά την διάρκεια των διακοπών τους τον αγροτικό τρόπο ζωής. Ενδιαφέρονται να γνωρίσουν από κοντά την καθημερινότητα και τον τρόπο εργασίας των αγροτών και των κτηνοτρόφων της κάθε περιοχής. Η ευκαιρία  αυτή προσφέρεται μέσω των πακέτων διακοπών από τα αγροτουριστικά καταλύματα. Η δυνατότητα χρηματοδότησης από το νέο πρόγραμμα LEADER που αναμένεται, θα δώσει σημαντικές ευκαιρίες επενδύσεων πάνω στον αγροτουρισμό ο οποίος θα συμβάλει σημαντικά στην τουριστική ανάπτυξη.

Μια άλλη εναλλακτική μορφή είναι ο θρησκευτικός τουρισμός ο οποίος συσχετίζεται με επισκέψεις σε βυζαντινά μνημεία, εκκλησίες και μοναστήρια του κάθε τόπου. Πρόκειται για προγράμματα τουριστικών πρακτορείων  στα οποία συμμετέχουν οργανωμένα γκρουπ τουριστών με θρησκευτικά ενδιαφέροντα. Στη χώρα μας έχει εκδηλωθεί έντονο ενδιαφέρον ως προς αυτό από την τουριστική αγορά της Ρωσίας κυρίως επειδή είναι ομόθρησκος λαός.

Κάποιες άλλες μορφές είναι ο θαλάσσιος τουρισμός για δραστηριότητες  που αφορούν αποκλειστικά και μόνο την θάλασσα, ο πολιτιστικός τουρισμός για όσους έχουν πολιτιστικά ενδιαφέρονται και επιθυμούν να γνωρίσουν την κουλτούρα κάθε τόπου και ο οικοτουρισμός για εκείνους που ενδιαφέρονται για την μελέτη των περιβαλλοντικών πόρων.

Μια μορφή τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων  είναι ο εκπαιδευτικός τουρισμός ο οποίος αφορά νέους ανθρώπους οι οποίοι ενδιαφέρονται για την απόκτηση γνώσεων και εμπειριών στα πλαίσια επαγγελματικής κατάρτισης. Με την συνεργασία σχολών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με τουριστικά γραφεία και ξενοδοχειακές μονάδες θα μπορούσαν να δοθούν αρκετά κίνητρα για ανάπτυξη του εκπαιδευτικού τουρισμού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς απευθύνεται σε νέους ανθρώπους από τους οποίους δημιουργούνται επιπλέον έσοδα στις τουριστικές επιχειρήσεις κάθε περιοχής επειδή ξοδεύουν περισσότερο από τις μεγαλύτερες ηλικίες.

Υπάρχει επίσης και ο συνεδριακός τουρισμός ο οποίος περιλαμβάνει οργανωμένα γκρουπ για συμμετοχή σε συνέδρια, σεμινάρια και εκθέσεις.  Η μορφή αυτή σχετίζεται με επαγγελματικούς παράγοντες και αναπτύσσεται ραγδαία τον τελευταίο καιρό. Είναι ένα σημαντικό τμήμα της τουριστικής αγοράς σε διεθνές επίπεδο. Αποτελεί μια ευκαιρία για έναν ευχάριστο συνδυασμό από ολιγοήμερες διακοπές και επαγγελματικές υποχρεώσεις. Κάθε τόπος έχει και το δικό του τουριστικό ενδιαφέρον και θα μπορούσε να αποτελέσει προορισμό για το σκοπό αυτό. Η δημιουργία οργανωμένων συνεδριακών κέντρων σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες είναι ένας σημαντικός παράγοντας προσέλκυσης συνεδριακού τουρισμού.

Ο ιατρικός τουρισμός είναι μια νέα μορφή τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος όπου ο σκοπός είναι η παροχή υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας στον επισκέπτη οι οποίες είναι σε μεγαλύτερο βαθμό ανταγωνιστικές σε σχέση με τη χώρα του. Στην Ελλάδα γίνονται τον τελευταίο καιρό προσπάθειες για την υλοποίηση ενός θεσμικού και τεχνολογικού πλαισίου με σκοπό την ανάπτυξη ιατρικών τουριστικών προϊόντων σε εθνικό επίπεδο. Πρόκειται για μια δραστηριότητα μείζονος σημασία στην τουριστική και εθνική οικονομία. Επισκέπτες που έρχονται για ιατρικούς λόγους στη χώρα μπορούν να το συνδυάσουν με τις διακοπές τους και να μην επιλέξουν διαφορετικό προορισμό. Σε αρκετές περιπτώσεις δίνει την δυνατότητα ανάπτυξης τουριστικής κίνησης ακόμα και τους χειμερινούς μήνες. Είναι επομένως αναμενόμενο να συμβάλει σημαντικά στην  αύξηση των τουριστικών εσόδων.

Μια άλλη ειδική μορφή τουρισμού είναι ο κοινωνικός τουρισμός ο οποίος δεν αφορά ξένους επισκέπτες αλλά τους κατοίκους της χώρας. Οι συμμετέχοντες σ’ αυτόν είναι ωφελούμενοι του προγράμματος κοινωνικού τουρισμού του οποίου η υλοποίηση γίνεται από το υπουργείο εργασίας. Αφορά ανέργους εγγεγραμμένους στα μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ ή εργαζόμενοι οι οποίοι έχουν τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στη σχετική προκήρυξη του προγράμματος .  Πρόκειται για μια επιδότηση των διακοπών τους για πέντε μέρες σε διάφορα τουριστικά καταλύματα. Μετά τις εξελίξεις γύρω από το προσφυγικό, σύμφωνα με απόφαση της αναπληρώτριας υπουργού εργασίας με τη συνεργασία της αναπληρώτριας υπουργού τουρισμού, διπλασιάζεται η επιδότηση από πέντε σε δέκα μέρες για τις τουριστικές μονάδες των νησιών Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λέρος και Κως τα οποία πλήττονται λόγω των προσφυγικών ροών. Η απόφαση αυτή δίνει μια επιπλέον ανάσα στα νησιά αυτά αλλά και ο κοινωνικός τουρισμός γενικά δημιουργεί επιπλέον όφελος τόσο για τους επιχειρηματίες του τουρισμού όσο και για τους δικαιούχους στους οποίους δίνεται μια ευκαιρία για ολιγοήμερες διακοπές.

Όλες αυτές οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού δίνουν ισχυρές δυνατότητες ανάπτυξης της τουριστικής οικονομίας της χώρας μας. Η Ελλάδα έχει όλες τις αναγκαίες προϋποθέσεις αλλά και αρκετά πλεονεκτήματα για να εκμεταλλευτεί όλες αυτές τις ευκαιρίες που δίδονται. Μπορεί έτσι να διατηρήσει τουριστική κίνηση όχι μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά και όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι μια νέα φιλοσοφία διαφορετική από την λογική του κλασικού μαζικού τουρισμού που γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Δεν είναι απλά μια νέα τάση η οποία θα πραγματοποιήσει τον κύκλο της και στη συνέχεια θα εξαντληθεί. Πρόκειται για μια φιλοσοφία βιώσιμου τουρισμού η οποία προσφέρει ένα ιδιαίτερο τουριστικό προϊόν. Εισάγει με άλλα λόγια μια λογική καινοτομίας στο τουριστικό προϊόν.

Η Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα του παγκόσμιου οργανισμού τουρισμού βρίσκεται σε σχετικά χαμηλή θέση ως προς τον εναλλακτικό τουρισμό. Αυτό σημαίνει ότι έχει σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης στο συγκεκριμένο τομέα εκμεταλλεύονταν σωστά τις ευκαιρίες που υπάρχουν.   Διαρκώς αυξάνεται το ενδιαφέρον για βιώσιμο τουρισμό επειδή ο περισσότερος κόσμος έχει βαρεθεί τα συνηθισμένα και θέλει να ζήσει κάτι διαφορετικό αλλά και ποιοτικό. Η Ελλάδα έχει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες τουριστικές αγορές. Ήλιος και θάλασσα υπάρχει σε πολλούς τουριστικούς προορισμούς και ο ανταγωνισμός σ’ αυτά είναι αρκετά μεγάλος. Στην Ελλάδα όμως υπάρχει σημαντική περιβαλλοντική υποδομή και πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη των νέων αυτών εναλλακτικών μορφών για βιώσιμο τουρισμό.   

Όταν τα ενδιαφέροντα των τουριστών στρέφονται σε ποιοτικές διακοπές, θα πρέπει να προσαρμοστούμε σύμφωνα με αυτά. Όταν επιθυμούν να συνδυάσουν  φυσικό περιβάλλον, ποιότητα ζωής και εμπειρίες αξιομνημόνευτες, που δεν είναι εύκολο να τις συναντήσουν αλλού, τότε φεύγουν από την λογική του μαζικού τουρισμού που επικρατούσε μέχρι τώρα. Αναζητούν τις νέες αυτές εναλλακτικές μορφές και η Ελλάδα διαθέτει ως προς αυτό σημαντική ποικιλία για να ικανοποιήσει κάθε τομέα ενδιαφέροντος. Από τον αγροτουρισμό στην ύπαιθρο, τον θρησκευτικό, τον συνεδριακό, τον εκπαιδευτικό, μέχρι και τον ιατρικό τουρισμό.  Αναφερόμαστε πλέον σε ποιοτικό και βιώσιμο τουρισμό ο οποίος δεν περιορίζεται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά μπορεί να διαρκέσει όλον τον χρόνο. Επιφέρει έτσι επιπλέον έσοδα και υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης στην οικονομία.

Αυτό που θα ήταν αναγκαίο να γίνει από τη μεριά της Ελλάδας είναι η οργάνωση ενός προγράμματος εναλλακτικού τουρισμού το οποίο να δώσει και επενδυτικά κίνητρα στο συγκεκριμένο τομέα. Επειδή είναι μεγάλα τα περιθώρια που υπάρχουν, θα πρέπει να ενταθούν οι επικοινωνίες μεταξύ των κρατών. Μια προσπάθεια αντίστοιχη με εκείνη που έγινε για την αγορά της Ρωσίας θα μπορούσε να γίνει και για άλλες αγορές. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προβάλλονται τακτικά  στο εξωτερικό οι εναλλακτικές επιλογές που υπάρχουν για τον τουρισμό πέρα από τον ήλιο και τη θάλασσα. Μια έρευνα για τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες που υπάρχουν στην κάθε τουριστική αγορά και στη συνέχεια μια παρουσίαση των επιλογών που δίνει η χώρα μας. Έτσι θα καταφέρουμε να προσελκύσουμε επιπλέον τουριστική κίνηση δημιουργώντας ποιοτικό τουριστικό προϊόν.

του Γιώργου Παπαδημητράκη
μέλος της ομάδας Taxhorizon.club